عرق گیاهی در کنار خواص و کاربردهای خوراکی، دارای کاربردهای درمانی متنوعی نیز میباشند. هر کدام از این عرقیجات گیاهی بسته به گیاهی دارویی که برای تولید آن استفاده شده است دارای خواص دارویی و خوراکی منحصربفردی هستند، از بهترین و باکیفیت ترین عرقیات در ایران می توان به عرقیات کاشان، عرقیات نیاسر و عرقیات قمصر و ... اشاره نمود. در زمان خرید عرقیات لازم است به فاکتورهای متعددی توجه داشت. زعفران به عنوان گران ترین چاشنی در جهان شناخته میشود و علت آن به جهت خواص ویژه آن است.
زعفران یکی از گیاهان خوش عطر که در بین ما ایرانیان جایگاه ویژه ای دارد و عطر و طعم دلنشین آن ما را به یاد غذاهای اصیل و خوش طعم ایرانی می اندازد. زعفران علاوه بر استفاده در تهیه و تزئین انواع غذاها مانند شله زرد، یک ادویه ارزشمند است که دارای خواص درمانی و دارویی زیادی است.به گونه ای که در طب سنتی برای درمان بیماری های مانند استرس و اضطراب و ناراحتی جایگاه ویژه ای دارد، در این مقاله قصد داریم در موردخواص باور نکردنی زعفران نکات جذابی را بیان کنیم.
زعفران چیست ؟
زعفران یا طلای سرخ از خانواده زنبقیان و تیره ساتیوس با نام علمی کرکوس که در فارسی به نام زرپران زر+ پر + ان به معنی دارای گل های زرد معروف است.
زعفران بین قرن 18 قبل از میلاد در دوران روم و یونان و ما قبل تر از آن در عصر برنز کشت زعفران وجود داشته و نقاشی های روی دیوار کاخ کنوسوس شاهدی بر این ادعا است در این تصاویر دخترانی دیده می شود که در دست هایشان گل های زعفران دارند.در افسانه های یونان داستان های زیادی برای زعفران و ارزشمندی این گیاه در بین یونانیان باستان بیان شده. بعد از یونانیان ساکنین دریای مدیترانه از زعفران استفاده و کیفیت زعفران این منطقه بالا و در عطر سازی و دارو سازی کاربرد داشته است. به گونه ای که تمام ثروتمندان یونان و روم از زعفران به عنوان ریمل استفاده می کردند و یا رشته ای از آن را در شراب ریخته و در تالارها و خیابان ها به خدایان خود اهدا می کردند. طبق یک نظریه در قرن 8 وارد فرانسه شد. اما قدمت زعفران در خاور میانه به زمان سومریان باز می گردد و شاهد این ادعا را می توان تصاویر کشیده شده در غارها و داروهای سومریان به عنوان ماده اصلی استفاده می شده ، سومریان زعفران را کشت نمی کردند و آن را از بین گل های وحشی جمع آوری می کردند و اعتقاد داشتند که نیروی الهی این گیاه را تامین می کند. اما در ایران در قرن 10 قبل از میلاد زعفران در شهرهای دربند(روسیه )و اصفهان کشت می شد، در ایران باستان نمازگزاران رشته های زعفران را به عنوان پیشکش برای خدا، عطر و دارو استفاده می کردند.
استفاده از زعفران به حدی در ایران رواج داشت که گردشگران آن زمان از مصرف غذاهایی که در آن زعفران استفاده شده بود و از محلول آبی زعفران و گیاه صندل، جهت شستشوی بدن بعد از کار کردن و راه رفتن زیر آفتاب گرم و سوزان اجتناب می کردند و اعتقاد داشتند رشته های زعفران در چای و غذا اعتیاد آورو موجب تحریک جنسی می شود.اما در زمان اسکندر او مانند کوروش از زعفران استفاده می کرد و معتقد بود که زعفران زخم ها را درمان می کند. البته برای زعفران افسانه ها و داستان های زیادی وجود دارد که از نقل آن خودداری می کنیم، اما با حمله طاعون در سال های 1347 تا 1350 تقاضای زعفران ایرانی به طور چشمگیری افزایش یافت.چون بهترین دارو برای درمان طاعون زعفران بود. این استقبال به حدی بود که برای تجارت این طلای سرخ تجار با معزل دزدان دریایی مواجه شدند، به گونه ای که بعضی اوقات دزدان ازکشتی های طلا چشم پوشی و به دنبال زعفران بودند. در حال حاضر زعفران به جز در خراسان شمالی و دیگر شهرهای ایران در فرانسه، آمریکای شمالی، انگلستان، افغانستان ، چین، آسیایی شرقی کشت یم شود، اما بازهم ایران در تولید زعفران مقام اول را در کنار تولید فرش دارد.
جهت خرید شربت زعفران با کیفیت و خوشمزه هم اکنون می توانید از لینک روبرو استفاده نمائید. خرید شربت زعفران
ترکیبات شیمیایی زعفران :
برای این طلای سرخ 150 ترکیب شیمیایی فعال وجود دارد، که مهمترین آن عطر، طعم و مزه زعفران است و عبارتند از ؛
کروستین و کروسین، کاروتنوئیدها، سافرانال، پیکروکروسین و منبع غنی از کائمفرول می باشد که نوعی مولکول زردینه است که تولید کننده رنگ زرد است.زعفران حاوی خواص آنتی اکسیدان، آنتی باکتریال و ضد سرطان می باشد.که در درمان دیابت نوع 2 و نارسایی قلب و جلوگیری از نارسایی قلب موثر است. ترکیبات شیمیایی موجود در زعفران خواص تاثیر گذاری در سلامتی بدن دارد. زعفران میزان سطح پروتئین در سلول های بدن برای رشد را افزایش داده، این ادویه دارای خواص آنتی اکسیدانی است که موجب از بین رفتن رادیکال های آزاد در سلول ها می باشد. همچنین این ادویه معجزه گر رشد پروتئین هایی که موجب آلزایمر می شود را از بین می برد.خواص این ادویه معجزه گر به این چند مورد محدود نمی شود جالب است بدانید این ادویه سطح کورتیزول را کاهش و استروژن را بالا می برد،که یکی از عوامل سلامت استخوان می باشد.
آشنایی با خواص زعفران در طب سنتی :
همانطور که گفته شد زعفران دارای 150 نوع ترکیب مختلف است که هر کدام دارای فواید متفاوتی برای بدن است.از جمله افزایش گردش خون و اکسیژن رسانی در سلول ها، افزایش سوخت و ساز، افزایش ایمنی بدن به علت وجود اسید اسکوربیک، ویتامین ث،افزایش تولید گلبول های سفید،محافظت از سلامت قلب به علت وجود پتاسیم زیاد که می توان به آن اشاره کرد، اما در طب سنتی زعفران به عنوان مسکن، آرامبخش،مقوی معده و ضد اسپاسم و در تغذیه به عنوان معطر کننده،طعم و رنگ دهنده و با توجه به رنگ بسیار غلیظ زعفران در صنایع قنادی،آرایشی و دارو سازی به وفور استفاده می شود.
موارد کاربرد زعفران :
اگر بخواهیم کاربرد زعفران را دسته بندی کنیم، در سه دسته اصلی غذایی، دارویی و صنعتی قرار می گیرد.
مصارف غذایی؛زعفران بسته به میزان و قدرت خرید در کشورها متفاوت است اما در بیشتر غذاها مانند؛ ادویه در کباب پرندگان،مربای زعفران، رنگ دهنده خورشت های گوشتی،گلبرگ به عنوان رنگ دهنده طبیعی، تزئین کننده غذا و شیرینی،چاشنی تمام مرباها،طعم دهنده برنج دم کشیده، طعم دهنده ر انواع شربت ها و نوشیدنی ها و در بعضی از شهر های ایران در تهیه نان کرمانشاه، مسقطی شیراز، حلوای یزدی، کلوچه خرمای لرستان، رنگینک خوزستان،سوهان قم،کلمپه کرمان و دیگر شیرینی های ایران استفاده می شود، از زعفران در شمال ایتالیا و سوئیس به عنوان چاشنی استفاده می شود.
خواص روغن زعفران :
روغن زعفران که از ترکیب چند رشته زعفران در روغن بادام فرآوری می شود دارای خواص زیادی است. این روغن حاوی مقادیر زیادی فولیک اسید، نیاسین، ویتامین آ و ث و ریبوفلاوین می باشد. ترکیبات موجود در روغن زعفران موجب درمان اضطراب و افسردگی، اختلالات جنسی، بیماری های پوستی،سندرم قبل از قاعدگی، ریزش مو به علت وجود آنتی اکسیدان ها، کمک به سلامت قلب و عروق می شود.مقدار کمی از روغن زعفران را در زمستان در دستگاه بخور و خوشبو کننده هوا ریخته با این روش رایحه زعفران در کل خانه پخش و همیشه سرحال و با نشاط هستید، دقت داشته باشید اگر کودکان شما به زعفران آلرژی دارند، استنشاق آن را به اتاق خود محدود نمایید.حتی می توانید از دیگر روغن های گیاهی خوشبو و آرام بخش ( اسطوخودوس ، گل گاو زبان و... ) همراه با زعفران استفاده نمایید.
عوارض جانبی روغن زعفران :
مصرف بیش از حد روغن زعفران موجب سرگیجه، زردی چشم، و پوست، بی حسی، حالت تهوع و استفراغ می شود و بانوان باردار و افرادی که مشکلات مغز استخوان،کلیه و کبد دارند، به هیچ عنوان نباید از زعفران استفاده نمایند و بانوانی که قصد دارند از زعفران برای پوست خود به عنوان ماسک استفاده کنند، حتما با پزشک مشورت نمایند.
زعفران و دیابت :
زعفران حاوی منگنز می باشد که در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 موجب کاهش چشمگیر قند خون شده این کاهش موجب کنترل اضطراب و استرس می شود.کروستین موجود در زعفران مقاومت به انسولین را بهبود داده، همانطور که می دانید بین درجات دیابتی تفاوت های زیادی وجود دارد. اثرات زعفران روی این بیماران از نظر پزشکی به اثبات رسیده و تحقیقات نشان می دهد کروسین زعفران دارای یک ترکیب محلول در آب و سافرانال که محلول در چربی است موجب کاهش اضطراب می شود.
زعفران و پیشگیری از انواع سرطان ها :
یکی از ترکیباتی که از سرطان پیشگیری می کند، گیاه پرخاصیت زعفران می باشد. خاصیت بالای آنتی اکسیدانی زعفران موجب خنثی سازی رادیکال های آزاد در سلول ها شده، در چند پژوهش انجام شده ترکیبات زعفران به صورت چشمگیری سلول های سرطانی روده را از بین برده و رشد آنها را متوقف کرده اند، به گونه ای که به سلول های سالم هیچ آسیبی نرسیده است.زعفران در جلوگیری از سرطان های مغز استخوان، ریه، سینه، دهانه رحم، پوست نقش سازنده ای دارد.در ادامه به چند سرطان و نقش زعفران در پیشگیری از آن اشاره می کنیم، با ما همراه باشید.
سرطان معده و روده بزرگ ؛ در جهان حدود 20% به سرطان دستگاه گوارشی و روده بزرگ (کولورکتال ) مبتلا هستند، مخصوصا در آمریکا آب زعفران به صورت قابل توجهی موجب مهار رشد سلول های سرطانی می شود.
سرطان کبد؛ پنجمین سرطان شایع و سومین علت مرگ و میر در جهان سرطان کبد (کارسینوما ) است.سرطان کبد سلول های خونی را درگیر می کند.زعفران علیه این بیماری یک اثر شیمی درمانی دارد . با مهار سلول های سرطانی و کاهش التهاب کبد و همچنین خاصیت ضد انعقادی در سلول های بدخیم از کبد محافظت می کند.
سرطان پوست؛ پوست یکی از مهمترین عوامل در زیبایی چهره می باشد. و سرطان پوست در کل جهان به علت انواع آلودگی ها و اشعه خورشید در حال افزایش است. لذا تزریق محلول آبی زعفران و استفاده از ماسک های زعفران در کاهش علائم سرطانی مفید و موثر می باشد.
سرطان ریه؛ زعفران حاوی کروسین و سافرانال می باشد که تاثیر زیادی در پیشگیری از سرطان ریه دارد، زعفران به علت وابستگی به غلظت و زمان می تواند در سلول های بدخیم زنده بماند و به عنوان داروی شیمی درمانی قرار بگیرد.
سرطان سینه؛ یکی از شایع ترین سرطان ها در بین زنان سرطان سینه می باشد.و روش های جراحی ، پرتو درمانی و شیمی درمانی به اندازه کافی موثر نیست.طبق تحقیقات زعفران در سلول های سرطانی در سینه موجب ایجاد رگ های جدید خونی و بهبود اثرات پرتو درمانی می شود.
خواص زعفران برای پوست و مو :
زعفران علاوه بر تمام خواصی که برای قسمت های مختلف بدن دارد، برای پوست یک تقویت کننده عالی می باشد، اگر دوست دارید از جوش های سر سیاه و منافذ مسدود شده رها شوید باید از زعفران به عنوان یک ماسک استفاده نمایید.زعفران مانند یک لایه بردار و همچنین رادیکال های آزاد را از بین برده و گردش خون در اطراف صورت را بهبود بخشیده و پوست شما را نسبت به گذشته درخشان تر و سفت تر می کند.زعفران سلول های مرده سح پوست را از بین می برد و بهترین رطوبت رسان برای پوست و درخشش آن می باشد.
معرفی انواع ماسک های زعفران برای پوست :
یکی از طبیعی ترین و ساده ترین راه ها برای مراقبت از پوست استفاده از ماسک زعفران است، این ماسک در چند دقیقه آماده و خواص شگفت انگیزی برای پوست دارد، در ادامه به معرفی چند ماسک زعفران برای انواع پوست ها می پردازیم با ما همراه باشید؛
ماسک زعفران و ماست مخصوص پوست چرب؛ اگر پوستی چربی دارید و می خواهید آن را کنترل کنید کافیست مقداری زعفران را با ماست ترکیب و مقداری آبلیمو به آن اضافه و اجازه دهید تا رنگ ماست زرد شود، سپس این ترکیب را روی پوست صورت زده و بعد 15 دقیقه با آب سرد بشویید.
ماسک زعفران و توت فرنگی مخصوص پوست معمولی؛ اگر پوست معمولی دارید باید از این ماسک هر روز استفاده کنید، برای تهیه این ماسک 4 عدد توت فرنگی را له کرده و رشته های زعفران را به آن اضافه وروی صورت بزنید و بعد از 15 دقیقه با آب سرد بشویید.توت فرنگی حاوی انواع ویتامین ها و پروتئین است و برای درخشش و بهبود پوست موثر است.
ماسک زعفران و شیر مخصوص پوست مستعد آکنه؛ اگر پوست شما مستعد آکنه و جوش های چرکی است کافیست،4/1 فنجان شیر را همراه با چند رشته زعفران ترکیب و اجازه دهید به مدت 3 ساعت خیس بخورد، سپس صورت خود را با این ترکیب شستشو داده و بعد از 15 دقیقه صورتتان را با آب سرد بشویید.شیر یک سفت کننده طبیعی که موجب تمیزی و زعفران موجب کاهش آکنه و لکه های پوستی از پوست محافظت می کند. این اماسک برای افرادی که به به محصولات لبنی حساسیت ندارند مناسب است.
ماسک زعفران و آرد مخصوص پوست های مختلط؛ اگر پوست شما معمولا خشک است و قسمت هایی از آن چرب است، شما دارای پوست مختلطی هستید،و ماسک زعفران و آرد برای شما بهترین گزینه می باشد، برای تهیه این ماسک نصف قاشق غذاخوری آرد را با شیر و چند تار زعفران ترکیب و به صورت ماسک به تمام قسمت های صورت بزنید و بعد از 15 دقیقه که ماسک روی صورت ماند آن را با آب سرد شستشو دهید. با این ماسک شما پوستی درخشان و عاری از هرگونه لک و آکنه و چربی خواهید داشت.
ماسک زعفران وعسل و ماست برای داشتن پوستی درخشان؛ استفاده از ماست به علت وجود اسید لاکتیک و ویتامین های متعدد موجب درخشانی صورت می شود، ترکیب زعفران و عسل و ماست یک ترکیب غنی از آنزیم ها و مرطوب کننده های طبیعی است که در منفذ پوست نفوذ کرده و موجب مرطوب و درخشان شدن پوست می شود.
جلوگیری از ریزش مو با زعفران :
افرادی که مشکل طاسی و ریزش شدید مو دارند، می توانند از زعفران برای درمان استفاده کنند، زعفران با تحریک پیاز مو موجب رشد موها می شود، کافیست زعفران را با روغن کرچک ترکیب و به کف سر یا قیمت طاسی زده و به مدت 20 دقیقه ماساژ داده ، بعد از 30 دقیقه موها را در حمام با آب ولرم بشویید.
زعفران و درمان ترک پاشنه پا :
اگر کف پا و پاشنه های پایتان ترک دارد و از این حالت رنج می برید، کافیست چند قطره روغن کرچک و نارگیل را با هم ترکیب کرده و مقداری زعفران به این ترکیب اضافه و به قسمت های ترک خورده کف پا بمالید و ماساژ دهید، این ترکیب علاوه بر درمان ترک پا برای حفظ سلامتی و نشاط بسیار مفید است، چون پا قلب دوم انسان است.
تاثیر زعفران بر معده و دستگاه گوارش :
از نسخه های قدیم در طب سنتی این موضوع برداشت می شود که طلای سرخ برای درمان نفخ زیاد(باد معده) دل بهم خوردگی، ضد التهاب و ضد درد، درمان باد معده، قولنج و التیام زخم معده بسیار موثر بوده است.
تاثیر زعفران بر بیماری های قلبی و عروقی :
در ترکیبات زعفران به یزان زیادی پتاسیم، کروستین و آنتی اکسیدان وجود دارد،که موجب کاهش کلسترول و تری گلیسیرید شده و از افراد در برابر بیماری های قلبی محافظت می کند.زعفران به میزان زیادی دارای منابع طبیعی آهن و موجب افزایش سطح هموگلوبین و ایجاد سلول های قرمز در بدن می شود.از نظر طب سنتی زعفران از جمله گیاهان دارویی است که نفوذ داروها را به قلب افزایش داده و موجب تقویت قلب می شود.
مصرف زعفران در زنان باردار و نوزادان :
در طب سنتی ایران از زعفران به عنوان یک داروی مفید برای درمان بیماری هایی مانند؛ سرماخوردگی، آسم، دردهای قاعدگی، سیاه سرفه،قاعدگی های نامنظم،ناباروری، افسردگی، سردرد، گلو درد و تهوع توصیه شده و در تحقیقات جدید خواص تقویت حافظه، تنظیم ضربان قلب، کاهش فشار خون، ضد التهاب و ضد افسردگی، ضد تشنج بودن زعفران مورد بررسی قرار گرفت و ا طرفی محققان اعلام کردند با تمام خواصی که زعفران برای بدن دارد، اما موجب اختلالاتی در بدن می شود که باید در مصرف آن با احتیاط رفتار کرد و مصرف مجاز برای هر فرد بالغ به صورت ماهانه 3 گرم می باشد.مصرف بیشتر از این مقدار موجب ایجاد مشکلاتی در بدن می شود. در ادامه به عوارض استفاده زعفران رد زنان باردار می پردازیم، با ما همراه باشید.
مصرف زعفران در سه ماهه اول بارداری :
سه ماهه اول بارداری زمان شکل گرفتن اندام های جنین و حساس ترین دوران است. استفاده بیش از حد از زعفران موجب صدمه به جنین و احتمال سقط جنین وجود دارد. برای خاتمه بارداری های ناخواسته از زعفران استفاده می کنند. پزشکان معتقدند که در سه ماهه اول بارداری از زعفران،جعفری و زیره نباید استفاده کرد.
مصرف زعفران در سه ماهه دوم :
همانطورکه گفته شد مصرف زعفران در سه ماهه اول بسیار خطرناک است و به دلیل ایجاد انقباضات رحمی موجب سقط جنین می شود.اما در سه ماهه دوم بارداری یعنی از هفته 15 بارداری مصرف زعفران تحت نظر متخصص مشکلی برای جنین ایجاد نمی کند.
مصرف زعفران در سه ماه آخر :
با توجه به تحقیقات انجام شده روی اثرات زعفران به این نتیجه دست یافته اند که این گیاه تاثیر زیادی در کاهش دردهای زایمان دارد، زنان با مصرف این گیاه معجزه آسا دردهای زایمان را تحمل می کنند.درد یک حس ناخوشایند است و در بین دردها، درد زایمان یکی از شدیدترین انواع آن شناخته شده و موجب افزایش مدت زایمان شده و این استرس و ترس موجب افزایش گرایش زنان به عمل سزارین شده است.طبق تحقیقات انجام شده مصرف زعفران در ماه های آخر بارداری موجب ارتجای شدن دهانه رحم و آسان شدن زایمان می شود.مصرف زایمان در روزهای نزدیک به زایمان اثر خود را به خوبی نشان می دهد، چون زعفران با تغییرات هورمونی موجب می شود تا رحم حالت انقباضی را از دست داده و به علت آرام بخش بودن موجب می شود زنان حالت اضطراب و استرس را از دست داده و زایمان راحت تری داشته باشند.
مزایای مصرف زعفران در زنان باردار:
مصرف زعفران به علت داشتن ماهیت دارویی در طول بارداری برای زنان ضروری می باشد. یکی از مزیت های اصلی زعفران تشکیل یک پوشش محافظ در دستگاه گوارش و کمک به هضم غذا می باشد. در ادامه به بررسی مزایای زعفران در دوران بارداری می پردازیم.
کاهش نوسنات خلقی؛ یکی از عواملی که موجب تغییرات هورمونی می شود، بارداری است در این مواقع فرد در یک لحظه شاد و لحظه دیگر غمگین و افسرده می باشد، برای چنین مواقعی زعفران بهترین گزینه است چون مانند یک داروی ضد افسردگی عمل کرده و سرعت گردش خون را بالا برده و خون به سرعت به مغز رسیده، مصرف زعفران موجب تولید هورمون سروتونین شده که خلق و خوی زنان را بهبود می بخشد.
تنظیم فشار خون؛ در طول دوران بارداری ضربان قلب 25% افزایش پیدا می کند و موجب نوسان در فشار خون می شود.برای تنظیم ضربان قلب و فشار خون زعفران به علت وجود پتاسیم و کروکتین در ترکیبات خودد بهترین گزینه است.در ادامه مزایای زعفران را بیان می کنیم که عبارتند از ؛
درمان بی قراری های صبح، پیشگیری از اسپاسم های عضلانی، درمان بیماری های تنفسی، کاهش ریزش مو، کمک به خواب بهتر،درمان مشکلات پوستی،کمک به حرکت جنین، جلوگیری از زخم و درد پوستی،درمان مشکلات چشمی، سلامت کلیه ها،تقویت استخوان ها و دندان.
آیا مصرف زعفران در دوران بارداری مضر است ؟
مصرف زعفران در دوران بارداری دارای خواص دارویی زیادی و بدون خطر است.مصرف زعفران به زنان باردار موجب می شود تا تغییرات خلقی،استرس،درد کمتر شود اما در صورتی که مقدار زیادی مصرف شود اثرات نامطلوبی دارد. در صورت داشتن حساسیت دهان خشک شده و حالت تهوع و سردرد شدید پیدا می شود که بسیار خطرناک و موجب سقط جنین می شود.زعفران بر شیر مادران تاثیر زیادی دارد و موجب افزایش شیرمادر و همچنین شیرین شدن شیر می شود که این موضوع موجب بهتر شدن تغذیه نوزاد می شود.همچنین زعفران موجب هضم آسان غذا،آرام شدن و نشاط نوزاد، استحکام استخوان ها و دندان ها و جلوگیری از کرم خوردگی می شود.در گذشته در مورد مصرف زعفران توسط زنان باردار خرافه ای مبنی بر روشن شدن پوست جنین و زیبایی او می شود، کما اینکه رنگ پوست کاملا ژنتیکی و وابسته به میزان ملانین در پوست می باشد.
زعفران و لاغری :
لاغری و داشتن اندامی زیبا و روی فرم از مهمترین دغدغه در بین افراد مخصوصا خانم هاست و همیشه به دنبال روش ها و گیاهانی هستند که وزنشان کاهش پیدا کند، طبق یک تحقیق مشاهده شد مصرف زعفران موجب کاهش اشتها و وزن می شود.بدین صورت که خانم ها به مدت 7 الی 8 هفته به جای نوشیدنی های مصنوعی ، زعفران استفاده کرده اند و به میزان قابل توجهی وزن و توده های اطراف کمر و شکم را از دست داده اند.زعفران اشتها را کاهش داده و موجب کاهش وزن و همچنین موجب بالا بردن روحیه می شود که میل افراد را به میان وعده ها و تنقلات پایین می اورد.همچنین مصرف روغن زعفران در رژیم غذایی کمک زیادی به کاهش وزن و از دست داده توده های چربی می کند.
طبع زعفران :
از نظر طب سنتی طبع زعفران گرم و خشک و دارای کاربردهای درمانی و بالینی زیادی می باشد.در طب سنتی اساس عناصر بر ارکان اربعه دسته بندی می شود و زعفران از نظر گرمی در درجه دوم و خشکی در درجه یک قرار دارد، در کتاب مخزن الادویه ذکر شده که بعضی از حکمیان آن را از نظر گرمی در درجه سه و از نظر خشکی در درجه دو قرار داده اند.زعفران از جمله گیاهان دارویی است که خود مصلح تمام غذاهایی است که طبع سردی دارند و می توان در تمام این غذاها استفاده کرد و برای مصلح زعفران می توانید از گیاهان دارویی که طبع سرد دارند می توان استفاده کرد.
تاثیر زعفران بر اعصاب :
یکی از بیماری هایی که ناشی از سردی در بدن به وجود می آید افسردگی است. در طب سنتی روش های زیادی برای درمان افسردگی بیان شده مانند، استنشاق عطرهای گرم و دود اسفند که مانند زعفران دارای طبع گرمی هستند و خلط اضافی قسمت مغز را از سر خارج و برای افرادی که پر خواب هستند بسیار مفید است.در گذشته برای درمان افسردگی در خانه از گل های شمعدانی و گل محمدی و خوردن گرمی جات و ادویه های گرم مانند زعفران و ترک سردی ها، خوردن هفت زیتون در صبح ناشتا ،ماساژ ملاج سر با روغن بنفشه،نوشیدن شربت زعفران و عسل، شربت بهار نارنج، گلاب و پیاده روی و ورزش استفاده می شده است. شربت زعفران برای درمان افسردگی،کم خوابی،ضد تشنج، مسکن سردردهای عصبی بسیار مفید می باشد.
خواص درمانی زعفران :
تاثیر زعفران بر سلامت مردان :
زعفران علاوه بر تمام خواصی که برای تمام افراد دارد، برای جنسیت های مختلف مزایا و خواص خاص خود را دارد،زعفران برای مردان خواص زیادی از جمله؛ درمان ناباروری مردان،تقویت قوای جنسی ، درمان اختلالات نعوظ، کاهش عوارض داروهای جنسی و ضد سرطان های شایع در مردان (پروستات، ریه) می توان اشاره کرد.
تاثیر زعفران بر سلامت زنان :
از خواص زعفران برای زنان فقط نمی توان به تسهیل دردهای زایمان اشاره کرد،این طلای سرخ دارای مقادیر بالایی آنتی اکسیدان و ویتامین های گروه ب می باشد.زعفران برای درمان انواع بیماری ها در زنان تاثیر زیادی دارد. این بیماری ها عبارتند از ؛
درمان مشکلات روحی و بدنی،تنظیم کننده اختلالات روحی و روانی دوران قاعدگی ، کاهش اضطراب، استرس،درمان تغییرات هورمونی و کنترل سندرم قاعدگی،رهایی از آلرژی ،تاخیر در بلوغ،ضد انواع سرطان های سینه، دهانه رحم، پوست ، مغز استخوان.
تاثیر زعفران بر بینایی :
در زعفران عناصر کلیدی و ژن هایی وجود دارد که تاثیر فراوانی در بهبود قدرت بینایی و نابینایی دارد.طبق یک تحقیق ، عصاره زعفران از سلول های گیرنده نوری محافظت و از بیمارهای مانند تحلیل ماکولار و التهاب رنگدانه شبکیه چشم جلوگیری و آن را درمان می کند. زعفران در تنظیم و ترمیم سلول های چشمی در افرادی که مبتلا به التهاب ماکولای ( شایع ترین نوع بیماری در زمان کهولت سن )، موجب بهبود بیماری و از سلول های بینایی در برابر پیشرفت بیماری جلوگیری و موجب احیاء سلول های آسیب دیده می شود. و به همین علت مصرف زعفران برای افراد مسنی که در شبکیه چشم آنها زردی وجود دارد، توصیه می شود.
تاثیر زعفران بر آلزایمر:
کروستین موجود در زعفران می تواند به بهبود حافظه افراد بزرگسال مبتلا به آلزایمر تاثیر زیادی داشته باشد. طبق تحقیات انجام شده زعفران می تواند موجب تقویت حافظه و کروکین و کروکتین موجود در آن برای درمان زوال عقل و آلزایمر بسیار مفید است.کورسین یکی از مشتقات زعفران است که در کاهش مرگ سلول های مغزی و مانع از تجمع پلاک های پیری می شود. این موضوع موجب شده تا پزشکان طب سنتی مصرف زعفران را در سنین بزرگسالی و سالمندی توصیه کنند.
روش های مصرف زعفران :
مصرف زعفران به روش هایی زیادی مانند ؛ دمنوش، چای، نوشیدنی، انواع بستنی، دسر ها و... انجام می شود.اما عمده ترن روش مصرف، دمنوش و چای زعفران است که در ادامه طرز تهیه چند نوع دمنوش زعفران را برایتان آموزش می دهیم، با ما همراه باشید.
طرز تهیه دمنوش زعفران :
برای تهیه دمنوش زعفران باید بهترین نوع زعفران را انتخاب و ساییده و همراه با مقداری آب سرد و نبات داخل قوری چینی ریخته و به مدت 30 دقیقه روی بخار کتری گذاشته تا دم بکشد.بعد از گذشت 30 دقیقه دمنوش حاضر شده و می توانید به صورت گرم یا سرد میل نمایید.برای خوش طعم تر شدن این دمنوش می توانید 2 قاشق غذاخوری گلاب اضافه کرده تا طعم بی نظیر و آرام بخشی را تجربه کنید.ضمنا به جای نبات می توانید از عسل استفاده کنید البته این موضوع کاملا بسته به ذائقه شما می باشد.
خواص دمنوش زعفران :
دمنوش زعفران بهترین آرام بخش برای افراد کم خواب و دارای استرس و اضطراب می باشد.دمنوش زعفران دارای خواصی از جمله؛ ضد سرفه، ضد کرم خوردگی دندان، ضد آلرژی و حساسیت، گرم کننده شکم و کمر، شستشو دهنده معده، بهبود عملکرد دستگاه گوارش و هضم راحت غذا،رفع نفخ معده، قاعده آور ، کاهش دردهای قاعدگی، مفرح، مقوی قلب، ضد افسردگی، تقویت حافظه، پیشگیری از سرطان،کاهش فشارخون،ادرار آور، سرشار از آنتی اکسیدان و خون ساز می باشد.
دمنوش زعفران، دارچین و زنجبیل :
برای تهیه این دمنوش کافیست، مقداری زنجبیل ساییده،دارچین را در یک قوری چینی ریخته و مقداری آب جوش روی آن بریزید و بعد از 10 دقیقه زعفران پودر شده را اضافه و اجازه دهید به مدت 15 تا 20 دقیقه دم بکشد. سپس در فنجان ریخته و همراه با عسل میل نمایید.برای معطر شدن بیشتر این دمنوش می توانید از هل استفاده کنید.این دمنوش موجب تقویت سیستم ایمنی بدن جهت مقابله با باکتری و ویروس در زمان سرماخوردگی می باشد و بهترین درمان سرفه است.
طرز تهیه چای زعفران :
نوشیدن دمنوش ها در بین ایرانیان از قدیم الایام وجود داشته و در این بین چای جایگاه ویژه ای در بین ایرانیان دارد. افراد خوش سلیقه و خوش ذوق برای بهتر کردن طعم چای از انواع گیاهان استفاده می کنند و زعفران یکی از پرطرفدارترین گیاهان در بین طرفداران چای است.برای تهیه چای زعفران کافیست 4/1 قاشق چایخوری زعفران را به چای سیاه اضافه کرده و با آب جوش ترکیب و اجازه دهید به خوبی دم بکشد.سپس با شکر، قند و یا نبات میل نماید.چای زعفران یکی از خوش طعم ترین و خوش عطر ترنی چای ها می باشد.
خواص چای زعفران :
نوشیدن چای زعفران در صبح موجب نشاط و سرزندگی و شادابی می شود و این انرژی تا شب وجود دارد.از مهمترین خواص چای زعفران می توان به درمان افسردگی، آرام بخش و تمدد اعصاب،تقویت حافظه مهار رشد تومورهای مختلف سرطانی،تقویت سیستم ایمنی بدن مخصوصا در زمستان اشاره کرد.
چه کسانی مجاز به مصرف زعفران هستند ؟
مصرف زعفران برای افراد چاق و مزاج سرد،مزاج مختلط(بیشتر مزاج ها در جامعه مختلط است) مبتلایان به تشنج، فشار خون بالا،کبد چرب،آسم و چربی خون،نقرص و درد مفاصل بسیار مفید است. البته میزان مجاز مصرف زعفران در افراد سه گرم در ماه مناسب است و مصرف بیشتر از 5 گرم در یک وعده عوارضی مانند، کاهش تعداد ضربان قلب، حالت تهوع، سرگیجه، رقیق شدن خون،خون ریزی از بینی، تغییر رنگ پوست،اسهال،سقط جنین در زنان باردار،ترشح خون از طریق ادرار و از دست دادن آب بدن را به همراه دارد.
تشخیص زعفران اصل از تقلبی :
از مهمترین دغدغه ها برای خرید زعفران تشخیص اصل و تقلبی بودن آن می باشد. روش های زیادی برای تشخیص زعفران اصل وجود دارد که عبارتند از ؛
چشیدن زعفران؛چشیدن از اصلی ترین روش ها برای تشخیص زعفران اصل می باشد.زعفران اصل دارای مزه تلخی است و نباید غیر از تلخی هیچ مزه ای بدهد.اگر زعفرانی مزه شیرین داشت قطعا با مواد قندی اسپری شده (اسپری نوشابه، قند و شکر) تا وزن آن سنگین تر شود.
بررسی سرشاخه ها؛ رشته های زعفران شیپوری شکل هستند،آنها را به خوبی بررسی کنید.یکی از راههای تشخیص زعفران اصل است.
رنگ زعفران؛زعفران اصل دارای رنگی تیره می باشد، عده ای تصور می کنند که زعفران تیره کهنه و مرغوب نیست.اما باید بدانید زعفران تیره و مرغوب دارای رنگی تیره و روشن نیست، رنگ زعفران اصل زرشکی تیره و رنگ های دیگر غیر عادی و نشان از اصل نبودن زعفران دارد و ممکن است توسط گلرنگ جایگزین شده باشد.
ترکیب زعفران و گلرنگ ؛گلرنگ از جمله گیاهانی است که افراد سودجو آن را با زعفران ترکیب می کنند و افرادی که هیچ اطلاعی ندارند،گول این موضوع را می خورند.گلرنگ طعم و عطر زعفران را دارو ساختار آن با زعفرا متفاوت و با کمی دقت به خوبی می توانید متوجه شوید.
عطر تند زعفران تازه؛ زعفران تازه دارای عطر تندی می باشد و به محض باز کردن درب ظرف آن عطرش فضای اتاق را پر می کند.هر چند زعفرانی که چند سال از چیدن آن می گذرد،عطر آن بسیار ضعیف و به راحتی فضا را پر نمی کند.
سرعت رنگ دهی زعفران؛زعفران درجه یک و اصل سرعت رنگ دهی پایینی دارد. و یکی از عوامل مهم در تشخیص زعفران اصل می باشد. اگر زعفران را دم کرده و در زمان دم کردن متوجه شدید که زعفران در مدت زمان چند ثانیه رنگ داد،زعفران تقلبی است. مدت زمان رنگ دهی زعفران 30 دقیقه می باشد.اگر زعفران کمتر از 5 دقیقه دم کشید، نشان از تقلبی بودن زعفران است.
زعفران چرب نیست؛رشته های زعفران دارای چربی نیست و برای تشخیص کافیست چند رشته از زعفران را لای کاغذ گذاشته اگر روی کاغذ اثری از چربی باقی ماند، نشان از تقلبی بودن زعفران دارد.
تداخل زعفران با داروها :
در زمان مصرف بعضی از داروها باید از مصرف زعفران خودداری کرد،چون موجب تداخل دارویی و ایجاد عوارض می شود،این داروها عبارتند از؛
داروهای کاهش دهنده قند خون و دیابت(متفورمین) ،داروهای کاهش دهنده فشارخون،داروهای خواب آور و آرامبخش،ضمنا مصرف زعفران همراه با داروهای ضد افسردگی موجب افزایش سندرم سروتونین می شود.
مضرات زعفران در طب سنتی :
مصرف بیش ازحد زعفران موجب کاهش فشار خون، رقیق شدن بیش از حد خون می شود.که موجب ایجاد مشکلاتی برای بدن می شود. رقیق شدن خون در بدن بانوان موجب خونریزی در رحم و بینی و برای خانم ها در سه ماهه اول بارداری توصیه نمی شود،چون قطعا موجب سقط جنین و خونریزی شدید می شود و اگر خونریزی کنترل نشود، مرگ مادر حتمی است. مصرف بیش از حد زعفران موجب کاهش ضربان قلب، استفراغ،خونریزی از پلک ها و لب ، خونریزی از بینی، سرگیجه، زردی پوست و بی حالی که در گاهی اوقات موجب مرگ می شود. مصرف بیش از حد زعفران موجب اختلال در کلیه ها و ایجاد درد شدید،اختلال حواس، در دوران قاعدگی موجب افزایش استرس و ضعف شدید می شود. به علت طبعیت گرم زعفران مصرف بیش از حد آن موجب اسهال و از دست رفتن آب بدن و مشاهده خون در ادرار می شود.از مصرف زعفران بدون تجویز پزشک و مربی بدنسازی خودداری و مقدار آن را بدون تجویز کاهش و یا افزایش ندهید.
مراحل کشت و نگهداری زعفران :
زعفران به دو روش سنتی و گلخانه ای کشت می شود.در روش گلخانه ای آب کمتری مصرف می شود.اما بازدهی و کیفیت روش سنتی بیشتر است، در هر دو روش پیاز زعفران را در خاک عالی از کود کاشته می شود،منطقه آب و هوایی در پیاز زعفران تاثیر زیادی دارد، زعفران در مناطق گرمسیری که دارای زمستان ملایم و تابستان گرم و خشک رشد بهتری دارد.هر چند زعفران در برابر سرما مقاومت بالایی دارد ولی بهتر است در منطقه ای کاشته شود که در دوره رشد پیاز (پاییز، زمستان و بهار) ریشه آسیبی نبیند.خاک مورد نیاز برای رشد زعفران مرطوب، شور، اسیدی و فاقد مواد مغذی رشد بهتری دارد، زمینی که زعفران در آن کشت می شود، باید فاقد قلوه سنگ و علف های هرز باشد.تنها علتی که توصیه می شود از روش گلخانه ای استفاده کرد، شیوع آفت و بیماری در مزرعه، راندمان پایین نسبت به روش گلخانه ای، عدم کنترل بر شرایط آب و هوایی مانند خشکسالی و سیل،هزینه بالای برداشت می باشد.با تمام این مشکلات و کاستی ها در روش سنتی اما بازهم کیفیت زعفران سنتی در جهان بی نظیر است.
زمان برداشت محصول :
لذت بخش ترین قسمت زعفران برای کشاورزان زمان برداشت آن است که بین 15 تا20 روز در آبانماه و آذرماه بسته به اقلیم برداشت زعفران انجام می شود. و شور و غوغایی خاصی در بین کشاورزان زعفران کار به وجود می آید،گل های زعفران بعداز رویش سه روز طول عمر دارند و باید به سرعت برداشت شوند و گرنه از بین می روند.در منطقه خراسان برداشت گل زعفران مانند گل محمدی کاشان قبل از طلوع خورشید انجام می شود، اما در غرب ایران گل دهی از ساعت 8 صبح تا بعد از ظهر طول می کشد.
نحوه خشک کردن زعفران :
جمع آوری زعفران با دست برداشت می شود و این موضوع موجب گران تر شدن این گیاه در جهان شده است.گل های زعفران مانند گل های محمدی در ساعات اولیه صبح و قبل از طلوع خورشید برداشت می شود و باید به سرعت بعد از چیدن خشک شود تا عطر آن از بین نرود.برای خشک کردن زعفران از دو روش سنتی و مکانیزه استفاده می شود و در روش سنتی اگر مهارت کافی وجود نداشته باشد موجب از بین رفتن کیفیت زعفران می شود.در روش سنتی بعد از جدا کردن کلاله های زعفران آن را در معرض حرارت قرار داده و خشک می کنند، اتاقی که زعفران در آن خشک می شود باید دمایی حدود 70 درجه سانتی گراد و دارای تهویه سالم باشد.در روش سنتی به روش پرسی رشته های زعفران را روی یک قطعه فلز ریخته و در روی حرارت مناسب قرار می دهند و سپس روس زعفران یک قطعه فلز گذاشته تا آب زعفران کشیده و خشک شود از این روش برای زعفران های صادراتی استفاده می شود. در فضاهایی که فلز وجود ندارد،می توان از کاغذ معمولی استفاده و روی بخاری گذاشت و درجه بخاری رار روی حرارت کم گذاشته و زعفران را روی برگه ها ریخته و از شب تا صبح اجازه دهید تا خشک شود و یا زعفران ها را در سینی ریخته و نزدیک منبع حرارت( بخاری،شعله گاز) گذاشته تا زعفران خشک شود.