در کنار جاده ها و در جنگل های سرسبز شمال درختی را دیده اید که دانه های سیاه و شبیه به انگور دارد، این سوال برایتان مطرح شده که نام این گیاه چیست؟ و چه خواصی دارد؟ آیا قابل خوردن می باشد یا خیر؟
عرقیجات گیاهی از دیرباز مورد توجه بسیاری از افراد چه در داخل ایران و چه در خارج از کشور بوده است و افراد بسته به نیاز خود اقدام به تهیه و خرید عرقیات مورد نیاز خود نموده اند. یکی از این عرقیات جذاب و در عین حال خوشمزه عرق آقطی است، در این مقاله قصد داریم در مورد خواص آقطی و عرق آن نکات جذابی را بیان کنیم، پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
آقطی چیست ؟
آقطی یا انگور سیاه از جمله گیاهان معروف در طب سنتی می باشد که برای درمان انواع بیماری ها مورد استفاده قرار می گیرد، این گیاه قبلا در خانواده پیچ امین الدوله قرار داشت. آقاطی از تیره هفت کولان راسته خواجه باشی سانان با بیش از 10 گونه به صورت وحشی و خودرو در مناطق غربی ایران (همدان و آذربایجان ) می روید. البته این گیاه در سال 1314 در باغ کشاورزی کرج کاشته شد. ارتفاع این گیاه به 10 متر می رسد، از مشخصات بارز آقطی می توان به بوی نامطبوع و قوی آن اشاره کرد. آقطی به نام های پلم، پهلم، بلاطینیه، سامبوکوس نیگرا، یاس کبود، خمان،کشمش کولی، سبوقه،خمان کبیر،تردارگن،پلخون ،شون، آقطی سرخ، خمان الارض،خاما اقطی، شیرین بیل شمشاد، ابل بل،طرثوت، انگورکولی، خمان صغیر، کاحیره و آقطی سیاه معروف می باشد.آقطی بومی اروپا، آمریکای شمالی ،افریقای شمالی و مناطق غربی آسیا می باشد. در ایران و دیگر کشورهای جهان بیشتر در نواحی مرطوب ،کنار جاده های صعب العبور و جنگل ها می روید. آقطی دارای گل های خوشه ای معطر به رنگ سفید می باشد، که در روزهای آخر بهار ظاهر می شود و میوه آن ریز، مانند انگور به صورت خوشه ای و به رنگ آبی سیر می باشد.برگ های آقطی بیضوی به رنگ سبز دندانه دار و مرکب از 5 تا 7 برگچه می باشد.اگر برگ ها بین انگشتان مالش داده شود، بوی نامطبوعی از آن متصاعد می شود. تمام قسمت های سبز آقطی قبل از رسیدن سمی می باشد. از گل و میوه آقطی در درمان انواع بیماری های مخصوصا سرما خوردگی ،مشکلات گوش، بینی و گلو، درمان عفونت گوش ، مشکلات زکام مزمن و برونشیت و از ساقه های آن در ساخت صنایع چوبی استفاده می شود.
آشنایی با خواص آقطی:
در ترکیبات شیمیایی آقطی در قسمت برگ و پوست آن مقداری کولین، سیکوتین،سامبو نیگرین و مقداری نیترات پتاسیم وجود دارد. در گل های آقطی کمی اسانس و آلدرین و در قسمت میوه آن اسانس، صمغ،اسید استیک، اسید والزیانیک،مواد قندی وکریزان تمین وجود دارد. ضمنا آقطی دارای مقادیری از اسیدهای چرب مانند اسید لنولنیک، اسید پالمتیک، اسیدهای آمینه، تانن و موسیلاژ،کوئرستین و کامپفرول،ایزوکوئرستین و روتین و ترکیبات ضد التهابی می باشد.از دم کرده گل آقطی برای درمان علائم سرماخوردگی، عفونت و آنفولانزا استفاده می شود. میوه های رسیده آقطی حاوی مقادیر زیادی ویتامین ث می باشد،که به درمان تب و افزایش سطح ایمنی بدن کمک زیادی می کند.
درمان مشکلات با آقطی :
از دم کرده برگ های آقطی برای درمان بواسیر،اسهال،یبوست،انقباضات روده، جوش خوردن استخوان،سرماخوردگی،بیماری های تنفسی، نقرس،برونشیت،بهبود سل،کاهش علائم عفونت سینوسی،دفع سنگ کلیه، افزایش شیر مادران، درمان صرع، تنظیم قند خون، کاهش آلرژی،تقویت سیستم ایمنی بدن، کاهش التهاب،مبارزه با سرطان، سلامت قلب و کاهش سطح چربی خون استفاده می شود.
رفع مشکلات پوست و مو با آقطی :
در گذشته و از قرن 17 میلادی از آقطی برای درمان کک و مک و سفید کردن پوست استفاده می کردند.آقطی خواص بی نظیری برای التیام زخم های اگزما،خارش بدن،پاک کردن آرایش، شاداب پوست، رفع چین و چروک، درمان جوش ها و جوان ماندن پوست دارد. افرادی که دارای پوست های حساسی هستند باری پاک کردن آرایش کافیست از مقداری دم کرده آقطی استفاده نمایند.در ادامه نحوه آماده کردن چند ماسک را آموزش می دهیم، با ما همراه باشید.
ماسک رفع کک و مک صورت :
برای از بین بردن کک و مک و شادابی پوست کافیست مقداری گل های خشک شده آقطی را دم کرده وبا پودر باقلای خشک شده ترکیب و به صورت خمیر آماده نموده و روی صورت به صورت ماسک به مدت 15 دقیقه بگذارید و بعد با آب سرد بشویید،برای گرفتن نتیجه بهتر این ماسک را هر روز استفاده نمایید.
ماسک انسداد منافذ پوست :
برای انسداد منافذ پوست عرق آقطی را با آب خیار ترکیب و روی صورت خود استفاده نمایید.این ماسک را قبل از آرایش استفاده نمایید. البته باری پاک کردن آرایش و تمیز کردن پوست صورت گل های آقطی را باشیر جوشانده و پنبه تمیز را آغشته به این محلول نموده و صورتتان را پاک کنید.جوشانده این گیاه برای درمان و التیام سریع زخم ها بسیار مفید است.
ماسک مرطوب کننده پوست :
یکی از مشکلاتی که در پاییز بیشتر افراد با آن درگیر هستند، مشکلات پوستی و خشکی پوست است، در روزهای سرد و خشک پاییزی استفاده از ماسک های مرطوب کننده طرفداران زیادی دارد. استفاده از مرطوب کننده های گیاهی مانند آقطی نیز از این قاعدع مستثنی نیست، برای تهیه این مرطوب کننده کافیست 10 گرم گلیسیرین،20 گرم گل اقطی،70 گرم موم عسل،70 گرم عرق برگ چنار و 2 گرم بوراکس را ترکیب و در روزهای زیبایی پاییزی به عنوان مرطوب کننده گیاهی استفاده نمایید.
خواص آقطی برای مو :
مصرف میوه آقطی سیاه و ماساژ کف سر با شیره این گیاه برای رفع موهای سفید و همچنین تقویت و افزایش رشد موها بسیار مفید می باشد.مصرف خوراکی و موضعی این گیاه برای جلوگیری از ریزش مو بسیار مفید است.
آقطی و مشکلات کلیه و مجاری ادراری :
افرادی که مبتلا به بند آمدن ادرار و هرگونه اختلال در کلیه شده اند کافیست50 گرم از گل های خشک و تازه آقطی را ترکیب و در 1 لیتر آب جوش ریخته و اجازه دهید به مدت 15 دقیقه دم بکشد.سپس آن را صاف کرد و با عسل مزه دار و روزی 3 لیوان بنوشید. این جوشانده بهترین ادرار آور و برای تمام اختلالات کلیه مفید و موثر است.
آقطی و لاغری :
فیبر یکی از موادی غذایی در هضم دیر غذا و مفید برای لاغری می باشد.آقطی سرشار از فیبر و آنزیم می باشد که مصرف یک خوشه از آقطی موجب می شود تا 12 ساعت احساس سیری داشته باشید، البته مصرف هر نوع گیاه دارویی برای لاغری ملزم به ورزش و داشتن رژیم غذایی مناسب می باشد.
مشکلات عصبی و آقطی :
در دنیای پر از استرس و نگرانی مشکلات عصبی و کم خوابی گریبان بیشتر افراد را گرفته، عده ای به داروهای شیمایی روی آورده اند که خود عوارض جانبی دارد، اما همیشه استفاده ازگیاهان دارویی بدون عوارض و پرطرفدار بوده. استفاده از دمنوش آقطی برای درمان مشکلات عصبی و بی خوابی بسیار مفید و موثر است.برای استفاده از آقطی 40 گرم از میوه خشک یا تر را در نیم لیتر آب یا شیر ریخته و به مدت 10 دقیقه بجوشانید، بعد از خنک شدن با عسل شیرین کرده و در طول روز این نوشیدنی شفا بخش را همراه غذا میل نمایید.
سرماخوردگی و آقطی:
آقطی در دسته توت های وحشی قرار دارد و توت ها در ترکیبات خود آنتوسیانیدین دارند که دارای اثرات ایمنی بالایی در برابر سرماخوردگی دارد. در طی تحقیقی که در سال 2016 در آمریکا انجام شد، مصرف آقطی در 48 ساعت اولیه شروع سرماخوردگی منجر به کاهش علائم سرماخوردگی به 4 روز می شود.همچنین مصرف آقطی موجب کاهش حالت تهوع ناشی از سفرهای هوایی و دریایی می شود.
آقطی و دیابت :
در طب سنتی از آقطی برای درمان و کنترل دیابت و قند خون استفاده می شده و محققان تایید کردند که عصاره گل آقطی سیاه موجب تحریک متابولیسم گلوکز و ترشح انسولین شده و شکر اضافی را از جریان خون پاک و به عضلات و کبد کمک می کند. تا قند خون طبیعی خود را حفظ کنند این عملکرد آقطی موجب کاهش سطح قند خون در بدن می شود.
سلامت استخوان با آقطی:
یکی از مشکلاتی که افراد در سنین سالمندی با آن مواجه هستند، درد و التهاب مفاصل و پوکی استخوان می باشد.در آقطی مواد معدنی، آنتی اکسیدان ها و ترکیبات ضد التهابی به وفور یافت می شود که به استحکام و توصعه بافت استخوان کمک زیادی می کند.افراد می توانند در جوانی به مصرف آقطی از ابتلاء به پوکی استخوان جلوگیری کنند.
آقطی و بارداری :
آقطی موجب افزایش شیر مادران می شود اما مصرف شربت آن برای کودکان زیر 12 سال توصیه نمی شود مگر با تجویز متخصص اطفال، زنان باردار باید از مصرف آقطی خودداری کنند چون موجب سقط جنین می شود.البته مصرف آقطی در دوران شیردهی نیز باید با نظر پزشک باشد.
آنفولانزا و آلرژی :
عصاره میوه و گل آقطی سیاه برای کاهش شدن و مدت آنفولانزا بسیار مفید و موثر می باشد.گل گیاه آقطی برای بهبود عملکرد سیستم ایمنی و کاهش التهاب مخصوصا تب یونجه بسیار موثر است.در یک تحقیقی که بین 60 نفر مبتلا به آنفولانزا انجام شد، ثابت شد افرادی که روزانه 15 میلی لیتر از شربت آقطی را 4 بار در روز مصرف نموده اند، بعد از 2 الی 4 روز علائم بهبودی در آنها مشاهده شد و افرادی که از شربت استفاده نکرده اند، 7 تا 8 روز زمان برای بهبودی نیاز داشتند.افرادی که قرص و شربت آقطی را مصررف کرده اند به صورت خارق العاده ای درد عضلات، تب ، سردرد و گرفتگی بینی آنها رفع شده و افرادی که در سفرهای هوایی از قرص آقطی استفاده کرده اند، بیشتر علائم سفر هوایی از بین رفته است.
طبع آقطی چیست ؟
در طب سنتی طبع آقطی سرد و خشک می باشد و ساقه، ریشه و پوست داخلی آن موثرترین قسمت این گیاه می باشد.مصرف این گیاه در طب سنتی برای افراد سرد مزاج ممنوع و در صورت مصرف حتما باید با مصلح آن عسل میل شود.
آشنایی با فراورده های آقطی :
در طب سنتی تمام اجزاء آقطی مورد استفاده قرار می گیرد و هر کدام دارای خاصیت دارویی و درمانی خاص خود می باشد. در ادامه به بررسی انواع فراورده های آقطی می پردازیم، با ما همراه باشید.
جوشانده آقطی و آفت درختان؛ بیشتر کشاورزان برای از بین بردن آفت درختان و سبزیجات از انواع آفت کش ها و سم ها استفاده می کنند در صورتیکه جوشانده آقطی بهترین آفت کش طبیعی می باشد.کافیست 60 گرم پوست، برگ یا میوه آقطی را در 1 لیتر آب جوشانده و بگذارید آهسته بجوشد تا حجم آن نصف شود، بعد از سرد شدن صاف و به عنوان آفت کش استفاده نمایید.
سرکه آقطی سیاه ؛ سرکه آقطی از 20 گرم برگ های خشک شده این درختچه در 1 لیتر سرکه به دست می اید ، برگ ها را به مدت 15 روز در سرکه ریخته و هر روز محلول را هم بزنید و بعد از دو هفته آن را صاف کرده و در شیشه در بسته نگهدار یکنید.
دم کرده آقطی؛برای شستشوی زخم ها دمکرده آقطی که از 100 گرم گل خشک این گیاه در 1 لیتر آب جوش به دست می آید،می توانید استفاده نمایید.
شیره یا آب میوه ؛میوه های سیاه رسیده آقطی را فشار داده تا شیره آن خارج شود.1 قاشق چایخوری شیره در 1 لیوان آب یک نوشیدنی عالی برای روزهای گرم تابستان می باشد.برای تهیه شربت آقطی می توانید آب میوه را به میزان مساوی با شکر ترکیب و بجوشانید تا شربت غلیظی به دست بیاید.این شربت را می توانید قبل از هر غذا به میزان 1 قاشق غذاخوری میل نمایید.
مربا و پای؛ توتهای پخته شده آقطی در تهیه مربا، آب میوه و پای مورد استفاده قرار میگیرد، همچنین از گل های تازه این گیاه برای تهیه شربت، سالاد و دمنوش استفاده می شود.
خواص بخور آقطی :
بخور گیاهان دارویی برای درمان بیماری های تنفسی ، برونشیت و عفونت سینوس ها بسیار مفید است.در بین گیاهان دارویی استفاده از بخور آقطی علاوه بر درمان بیماری های تنفسی و تنگی نفس بهترین گزینه برای درمان بیماری سل می باشد.برای بخور آقطی می توانید از برگ ها، میوه خشک و حتی پوست این گیاه در یک ظرف بزرگ ریخته و آب را به آن اضافه کنید و بعد از به جوش آمدن بخور آقطی بگیرید.
طرز تهیه دمنوش آقطی :
برای تهیه دمنوش آقطی 100 گرم گل خشک شده این گیاه را در 1 لیتر آب جوش ریخته و اجازه دهید 10 دقیقه دم بکشد، بعد از اینکه کمی دمای دمنوش افتاد، با کمی عسل مخلوط کرده و میل نمایید.
خواص دمنوش آقطی :
دمنوش آقطی که از گل های خشک شده این گیاه به دست می آید، برای درمان بیماری هایی مانند:
التهاب و عفونت های مجاری تنفسی، تقویت سینه، آنفولانزا، سرماخوردگی،صرع، سنگ کلیه،احتباس ادرار و آب در بدن،تصفیه خون، پاکسازی بدن،ستگ کلیه، بیماری های زنان،درد مفاصل، نقرس، آرتروز، التیام زخم ها و جراحات،افزایش شادابی و نشاط،سینه پهلو و بیماری های مثانه کاربرد دارد.
مزایای آقطی :
آقطی یکی از گیاهان دارویی مفید و موثر می باشد که برای درمان بیشتر بیماری ها مورد استفاده قرار میگیرد، به درمان رماتیسم و درد مفاصل،رفع اسهال،درمان استسقاء،ضد یبوست و ملین، درمان انقباضات روده، رفع التهاب بواسیر،درمان خارش بدن،جوش خوردن استخوان و مداوای شکستگی، درمان کننده گریپ، سرماخوردگی، نقرس و سرماخوردگی،ذات الجنب و برونشیت، درمان سل، بیماری های مثانه و دستگاه ادراری،درمان صرع، افزایش شیر مادران،درمان اگزما،کاهش درد و التهاب سوختگی و درمان ورم چشم می توان اشاره کرد.
مضرات آقطی :
همانطور که در قسمت طبع آقطی گفته شد در طب سنتی آقطی طبعی سرد و خشک دارد. استفاده زیاد آن موجب ایجاد تهوع و ورم روده می شود.توصیه می شود افراد سرد مزاج آن را با عسل میل کنند و افرادی که بیماری های خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی دارند، حتما با پزشک خود مشورت کنند، همچنین افرادی که سابقه پیوند اعضاء دارند، از مصرف آقطی خودداری کنند.
تداخل داروها با آقطی :
اثرات قدرتمند آقطی برای همگان ثابت شده ،اما در زمان مصرف ممکن است با دیگر داروها تداخل و اثرات متقابلی برای بدن داشته باشد.در صورتی که هر یک از داروهای زیر را مصرف می کنید، حتما قبل از مصرف آقطی با پزشک خود مشورت کنید.این داروها عبارتند از؛
داروهای دیابت،دیورتیک ها(قرص های ادرار آور)، آرام بخش ها، داروهای ضد افسردگی (کورتیکواستروئیدها،پردنیزولون)،تئوفیلین(گشاد کننده مجاری تنفسی) و داروهای بیماری خود ایمنی
کاشت و برداشت آقطی :
آقطی بیشتر در خاک های شور و در زمین های مرطوب و متروکه می روید.این گیاه در زمان رشد به آب و ازت زیادی نیاز دارد. آبیاری زیاد و مناسب موجب افزایش عملکرد گل می شود.هرچند آقطی در سایه رشد می کند، اما نور مستقیم آفتاب تاثیر زیادی در افزایش محصول میوه دارد.
کاشت و تکثیر آقطی :
محل اصلی رویش آقطی مناطق صعب العبور و جنگل ها هستند و برداشت محصول در این مناطق مقرون به صرفه نیست.در بیشترکشورها این گیاه در مناطق و زمین های کشاورزی کشت می شود. آقطی به دو روش بذر و قلمه تکثیر می شود.در روش کاشت بذری، در ماه های مرداد و شهریور بذرهای گیاه را جمع آوری و در پاییز و بهار سال بعد در خزانه آن را پرورش داده و بعد از یکسال آن را به زمین اصلی منتقل می کنند. در روش قلمه درماه خرداد و تیر ساقه سبز درخت را به طو 20 سانتی متر از درختچه اصلی جدا کرده ، در خزانه در خاک مرطوب و نرم نگهداری می کنند، قلمه در سایه به سرعت رشد می کند. بعد از ریشه دار شدن قلمه آن را به زمین اصلی منتقل می کنند.
برداشت آقطی :
زمانی که درختچه آقطی گل های قسمت کناری گل آذین باز شده و گل های قسمت وسط به صورت غنچه باشد، زمان برداشت گل رسیده و جمع آوری گل ها فقط در ساعات خشک روز و بعد از خشک شدن شبنم، بعد از باران امکان پذیر است.اگر گل ها به صورت مرطوب و همراه با شبنم برداشت شوند، بعد از خشک شدن به رنگ قهوه ای و دارای کیفیت پایینی خواهد بود.گل ها را حتما با قیچی باغبانی و از قسمت دم گل چیده و بعداز چیدن به صورت وارونه با فاصله های مناسب و بدون هیچ فشاری در سبد می گذارند.
خشک کردن آقطی :
بعد از چیدن گل های آقطی باید آنها را به صورت وارونه و بدون هیچ فشاری در سبد گذاشت،گل ها به هیچ عنوان نباید در کیسه و جعبه و تحت فشار باشد، چون موجب تغییر رنگ و کاهش کیفیت می شود. برای نگهداری گل ها حتما آنها را روی تخته هایی که با پوشش های کاغذی کاور شده با رعایت فاصله مناسب و بدون هیچ فشاری گذاشته شود.خشک کردن گل ها باید به وسیله خشک کن های الکتریکی در کمترین زمان و در سایه با دمای 30 الی 35 درجه انجام شود.رنگ گل ها در این روش زرد روشن و دارای کیفیت بالایی می باشد.گل ها را بعد از خشک کردن حتما الک و در بسته بندی های مقوایی و کاغذی نگهداری کنید. هرگز گل های خشک شده را در مکان های مرطوب نگهداری نکنید چون موجب جذب رطوبت و کاهش کیفیت و تغییر رنگ گل ها می شود.گل های خشک شده دارای عطر مطبوع و مزه شیرین می باشد.
میوه آقطی نیز مانند گل ها جمع آوری و خشک می شود، فقط در زمان چیدن میوه حتما باید میوه با ساقه چیده شود. بعد از خشک شدن ساقه از میوه جدا شود،رنگ میوه بعد از خشک شدن تغییر کرده و مزه آن ملس (ترش و شیرین ) می باشد.